Gnistrande framsyning av «Eg er Tølleiv»

Laurdag kveld var det nypremiere på Åsgårdsreia teaterlag si teaterframsyning «Eg er Tølleiv» på Nordre Lokalet i Hedalen.

For fullsett sal vart historia om dobbeltdrapet i eit bryllaup 6. desember 1823 i Vestringsbygda i Nord-Aurdal fortalt. Sentralt i forteljinga står mordvåpenet, Kjørstaddreparen, og fela som spelte i bryllaupet.

Åsgårdsreia teaterlag består av maunusforfattar Alice Gudheim, regissør Ragnhild Lund, lyd/lys Dominik Schmidth-Philipp, spelemann Henning Andersen og skodespelar Cato Skimten Storengen. Alle er eller har vore busette i Valdres.

Dokumentarhistorie med fri diktning

Det er Alice Gudheim som har skrive manuskriptet til dokumentarhistoria. To bøker av Ole Terje Hådem, utdrag av rettsdokument og samtalar med etterkomarar av dei involverte er nokre av kjeldene ho har brukt. Så har Gudheim, i sitt første teatermanuskript, dikta vidare. Teksten er skriven på rein nynorsk, med valdresklangbotn.

Retrospektiv forteljarteknikk

Starten av framsyninga begynner med at sjela til Tølleiv vert skild frå kroppen hans i grava. Det er spel på fela som vart brukt i bryllaupet, som vekkjer Tølleiv, og no kan han fortelje om både det som hende før, og i, bryllaupet som enda så tragisk. Her har manusforfattaren brukt eit velkjent grep – retrospektiv forteljarteknikk.

Dramaet som enda med dobbeltdrap

Skodespelar Cato Skimten Storengen tolkar Tølleiv – ein av dei to brørne som mista livet i bråket som oppstod i bryllaupet.

Bakgrunnen for konflikten var ein arvestrid – fleire vil kalle det arvesvik.

Erik Trondsen var 68 år då han skreiv over Kjørstad, garden sin i Vestringsbygda i Nord-Aurdal, til Ole Eriksen Dale.

Tølleiv var gift med stedottera til Trondsen. Både Tølleiv og dei to brørne hans, Haldor og Knut, på folkemunne kalla «Revlings-karane», meinte at det var Tølleiv som hadde arveretten til Kjørstad.

Tølleiv var harm over det som hadde hendt og møtte opp heime hos svigerfaren sin. Der laga han så mykje spetakkel at Erik tok ut forliksklage.

6. desember 1823 vart det feira bryllaup på Øvre Dale. Bror til Ole Eriksen Dale hadde gifta seg. Eriksen Dale og Erik Trondsen var til stades på bryllaupsfesten. Det same var ein av «Revling-karane» – Haldor.

Tølleiv og Knut, som ikkje var inviterte til festen, dukka likevel opp ut på kvelden. Valden starta med at Haldor mishandla Erik Trondsen. Erik vart redda unna. Verre vart det då dei tre «Revlings-karane» gjekk laus på Ole Eriksen Dale. Ole fann fram kniven sin, og Tølleiv og Haldor vart dødeleg såra.

Høgsterett frikjende i 1825 Ole Eriksen Dale for drapa. Dei meinte han hadde handla i sjølvforsvar.

Kven var Tølleiv?

Det har heilt fram til vår eiga tid stått strid om kven som var snille og kven som var slemme i denne historia. Dramastykket utfordrar oss til å reflektere over det.

Slike tankar sette dei to slarvekjerringane (Cato Skimten Storengen og Henning Andersen) i gang med konnotasjonen rett og vrangt. I høgt tempo strikka dei rett og vrangt og fortalde kva dei tenkte. Denne delen av teaterstykket er eit vellykka regigrep som publikum tydelegvis sette pris på.

At Tølleiv hadde gode sider, kom mellom anna fram då han fortalde om dottera han fekk etter at han hadde mista livet. Ho fekk namnet Tolline og var altså oppattkalla etter Tølleiv.

Asgaardsreien

Diktaren Johan S. Welhaven skreiv i 1845 diktet Asgaardsreien. Det er inspirert at hendinga i 1823 i Vestringsbygda. Diktet, som har fått plass i «Eg er Tølleiv», er ei mektig skildring av kaoskreftene Welhaven meinte verka i bryllaupet.

Fela

Fela som vart brukt i bryllaupet, er no utstilt på Valdres folkemuseum. Henning Andersen fekk lov til å bruke henne ein liten halvtime slik at han kunne spele inn musikk som vert brukt i framsyningane teaterlaget no har i Valdres.

Imponerande

Det er eit imponerande arbeid teaterlaget har lagt ned i «Eg er Tølleiv». Laurdag kveld framførte dei dokumentarhistoria for eit varmt publikum som tydeleg verdsette det dei fekk vere med på. Vi legg til at samspelet mellom Henning og Cato var svært godt.

Fleire bildeglimt frå framsyninga